Co to jest kompensata i jak się ją oblicza?

Współpraca przedsiębiorców z kontrahentami może być oparta na rozliczeniu transakcji drogą bezgotówkową. Do form rozliczeń należności oraz zobowiązań zalicza się kompensata. Sprawdzi się szczególnie u wierzycieli i dłużników. Czym jest kompensata, czyli potrącenie? Jakie formalności są potrzebne i jakie wyróżnia się jej rodzaje? W jaki sposób można ją obliczyć?

Co to jest kompensata?

O kompensacie mówi się w przypadku transakcji, w której obie strony są względem siebie wierzycielami i dłużnikami. Wówczas mogą potrącić swoją wierzytelność z drugą stroną. Warunkiem jest przedmiot, jakim są pieniądze czy rzeczy podobnej jakości, które są wymagane i mogą być dochodzone przed sądem lub innym państwowym organem. Warto się skonsultować z doradcą finansowym. Kompensata jest rodzajem bezgotówkowego rozliczenia. Nie jest zapłatą czy barterem. Nie może być określana w postaci zapłaty na fakturze. Dobrze wiedzieć, że kompensata wierzytelności może być związania z tymi zobowiązaniami, dla których w zgodzie z umową upłynął termin płatności określony w dokumencie. W zgodności z artykułem 499 potrącenie dokonuje się dzięki oświadczeniu, które składa się drugiej stronie. Warto sprawdzić wzór kompensaty. Może przybrać formę ustną lub pisemną.

Jakie należy spełnić formalności?

W dokumencie o kompensacie powinny zostać zawarte:

• data – zawarcia umowy
• wysokość wierzytelności i świadczeń stanowiących podstawę
• wysokość przeprowadzonej kompensaty
• wysokość zobowiązania, które pozostało do spłaty
• oznaczenie stron – dane kontaktowe, nazwa czy numery  NIP
• podpisy stron

Istnieją 2 rodzaje kompensat: ustawowa i umowna. Kompensatę ustawową określają przepisy Kodeksu cywilnego. Regulują dodatkowe ograniczenia, które należy spełnić lub uniemożliwiają zawarcie wzajemnego potrącenia wierzytelności. U przedsiębiorców natomiast zawiera się kompensatę umowną. Zawarta jest na dowolnych warunkach, będącym skutkiem ustaleń między stronami. Nie trzeba się powoływać na Kodeks cywilny. Istotne jest zapisanie, że potrącenie wierzytelności jest dokonane przez złożenie oświadczenia woli względem drugiej osoby. Ważne, aby znalazły się na dokumencie podpisy obu stron. W ten sposób dysponuje się dowodem roszczeń czy opłacenia zadłużenia. Faktura za kompensatę wiąże się ze skorygowaniem VAT od niezapłaconych faktur, gdy doszło do upływu ustalonego terminu.

Czym jest kompensata umowna?

Według artykułu 498 kodeksu cywilnego potrącenie umowę jest możliwe, kiedy doszło do wierzytelności wymaganych, a więc:

• upłynięcia okresu spłaty długu zawartego w umowie
• wierzytelności przeterminowanych – w sytuacji, gdy możliwe było potrącenie wierzytelności przed terminem przedawnienia
• wierzytelności zajętych – w sytuacji, kiedy dłużnik stał się wierzycielem swojego wierzyciela przed zajęciem. Wówczas kompensata dotyczy tylko wierzytelności w formie pieniędzy lub rzeczy o równorzędnej wartości

Potrącenie zobowiązań w ostatnim trybie nie może być przeprowadzone w sytuacji niewymagalnych wierzytelności, przeterminowanych czy zajętych, także o dostarczenie środków utrzymania czy czynów niedozwolonych, jak również wyłączonych z potrącenia na wypadek odrębnych przepisów.

W jaki sposób obliczyć kompensatę?

Kompensatę należności należy liczyć w ten sposób, że odejmuje się wierzytelność niższą od wyższej. W ten sposób spłaceniu ulega wierzytelność niższa. Potrącenie wierzytelności to najprostsza i najlepsza forma rozliczeń w przypadku wzajemnych zobowiązań. Nie ma kosztów transakcji, gdyż wszystko jest całkowicie uproszczone. W innym przypadku wymagane byłoby zrobienie przelewu czy zapłacenie należności gotówką.